فلسفه حج در بیان حضرت علی(ع)

فلسفه حج در بیان حضرت علی (علیه السلام)

امیرالمومنان، آیت کبرای خداوند، اسم اعظم و کارشناس اعلای آدم و عالم و دین خداست؛ همو با هندسه تفصیلی عالَم، آدم و دین آشناست و منبع معصوم و کامل شناسایی حقایق جهان، انسان و معارف دینی است. از این‌رو برای آگاهی از اسرار و معارف حج، به بررسی سخنان ایشان در نهج‌البلاغه پرداخته می‌شود. در ذیل برخی از نکاتی که در زمینه حج قابل تأمل است بیان خواهد شد.

فریضه جهت‌بخش و جامع

امام (علیه‌السلام) در خطبه نخست نهج‌البلاغه که سخن از خلقت آسمان و زمین، آدم و اهمیت قرآن است، در فرازی به حج می‌پردازند که پیام ویژه آن می‌تواند این باشد که حج بیت الله الحرام عصاره اسلام و دربرگیرنده مسائل مهم فردی، اجتماعی، تربیتی، اخلاقی و سیاسی این دینِ خاتم است. از همین رو حضرت در آغازین خطبه خود سخن از وجوب حج به میان آورده و با تعابیر گویا و دقیق، مسلمانان جهان را به انجام این فریضه بزرگ تشویق می‌کنند:وَ فَرَضَ عَلَیْکُمْ حَجَّ بَیْتِهِ الْحَرَامِ الَّذِی جَعَلَهُ قِبْلَةً لِلْأَنَامِ ... .

و خداوند حج خانه محترمش را بر شما واجب کرد، همان خانه‌ای که آن را برای مردم قبله قرار داد.

فروتنی در برابر عظمت خداوند

انسان به دلیل بهره‌مندی از مواهب فراوان زندگی و سرگرمی با زن و فرزند، اموال و مقامات مناصبِ دنیایی، از هویتِ واقعی خود غافل شده و ابراز استغنا و استکبار می‌کند. خداوند متعال با تشریع بسیاری از عبادات و مناسک، به ویژه فریضه بزرگ حج، به تربیت انسان می‌پردازد و او را با مناسک و عباداتی که حاوی نشانه‌های تواضع و فروتنی است، پرورش می‌دهد.

اعمالی مانند احرام و کندن تمام لباس و زر و زیور و قناعت کردن به دو تکه پارچه احرام، طواف خانه خدا، سعی و صفا و مروه و وقوف در بیابان عرفات، مشعر و منا و تراشیدن موی سر و ذبح قربانی و ... همه و همه آموزنده تواضع و فروتنی در برابر عظمت پروردگارند و به راستی بت‌های غرور و تکبر و نخوت را در درون کعبه جان انسان در هم می‌شکند. به همین دلیل امام علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: ... وَ جَعَلَهُ سُبْحَانَهُ عَلَامَةً لِتَوَاضُعِهِمْ لِعَظَمَتِهِ وَ إِذْعَانِهِمْ لِعِزَّتِهِ ... .1 ... خداوند سبحان، حج را علامت فروتنی آن‌ها در برابر عظمتش و نشانه‌ای از اعترافشان برای عزتش قرار داد ... .

فلسفه وجود سختی در حج

خداوند حج را با انواع سختی‌ها قرین نموده است. دوری راه، نامناسب بودن جو و مکان، طولانی بودن فرائض، وجوب اعمالی خاص با شرایطی ویژه و... از دشواری‌هایی هستند که آدمی با آن در ایام حج روبه‌روست. اما این همه، نه تنها شوق مسلمین به انجام این فریضه را کم نمی‌کند بلکه روز به روز بر مشتاقان آن افزوده خواهد شد.امام علی (علیه‌السلام) در بیانی بسیار زیبا و دلنشین فلسفه وجوب این دشواری‌ها را این‌گونه بیان می‌دارند:آیا مشاهده نمى‏کنید که همانا خداوند سبحان، انسان‏هاى پیشین از آدم (علیه السّلام) تا آیندگان این جهان را با سنگ‏هایى در مکّه آزمایش کرد که نه زیان مى‏رسانند و نه نفعى دارند، نه مى‏بینند و نه مى‏شنوند؟ این سنگ‏ها را خانه محترم خود قرار داده و آن را عامل پایدارى مردم گردانید. سپس کعبه را در سنگلاخ‏ترین مکان‏ها، بى‏گیاه‏ترین زمین‏ها و کم‌فاصله‏ترین درّه‏ها، در میان کوه‏هاى خشن، سنگریزه‏هاى فراوان و چشمه‏هاى کم آب و آبادى‏هاى از هم دور قرار داد.

سپس آدم (علیه‌السلام) و فرزندانش را فرمان داد که به سوى کعبه برگردند و آن را مرکز اجتماع و سر منزل مقصود و باراندازشان گردانند، تا مردم با عشق قلب‏ها، به سرعت از میان فلات و دشت‏هاى دور و از درون شهرها، روستاها، درّه‏هاى عمیق و جزایر از هم پراکنده دریاها به مکّه روى آورند، شانه‏هاى خود را بجنبانند و گرداگرد کعبه لا اله الا اللّه بر زبان جارى سازند و در اطراف خانه طواف کنند و با موهاى آشفته و بدن‏هاى پر گرد و غبار در حرکت باشند. لباس‏هاى خود را که نشانه شخصیّت هر فرد است درآورند و با اصلاح کردن موهاى سر، قیافه خود را تغییر دهند که آزمونى بزرگ و امتحانى سخت و آزمایشى آشکار است براى پاکسازى و خالص شدن، که خداوند آن را سبب رحمت و رسیدن به بهشت قرار داد.

اگر خداوند خانه محترمش و مکان‏هاى انجام مراسم حج را، در میان باغ‏ها و نهرها و سرزمین‏هاى سبز و هموار و پردرخت و میوه، مناطقى آباد و داراى خانه‏ها و کاخ‏هاى بسیار و آبادى‏هاى به هم پیوسته، در میان گندمزارها و باغات خرّم و پر از گل و گیاه، داراى مناظرى زیبا و پر آب، در وسط باغستانى شادى‌آفرین و جادّه‏هاى آباد قرار مى‏داد، به همان اندازه که آزمایش ساده بود، پاداش نیز سبک‏تر مى‏شد. اگر پایه‏ها و بنیان کعبه و سنگ‏هایى که در ساختمان آن به کار رفته از زمرّد سبز و یاقوت سرخ و داراى نور و روشنایى بود، دل‏ها دیرتر به شک و تردید مى‏رسیدند و تلاش شیطان بر قلب‏ها کمتر اثر مى‏گذاشت و وسوسه‏هاى پنهانى او در مردم کارگر نبود.

در صورتى که خداوند بندگان خود را با انواع سختى‏ها مى‏آزماید و با مشکلات زیاد به عبادت مى‏خواند و به اقسام گرفتارى‏ها مبتلا مى‏سازد، تا کبر و خودپسندى را از دل‏هایشان خارج کند و به جاى آن فروتنى آورد و درهاى فضل و رحمتش را به رویشان بگشاید و وسایل عفو و بخشش را به آسانى در اختیارشان گذارد.

شیطان همواره سعی در تشکیک در قلوب اهل ایمان دارد؛ از آنجا که خانه خدا نیز برای امتحان و آزمایش بندگان بنا شده است، این وسیله امتحان می‌بایست هر چه ممکن است موثر و فعالیت در اطراف خانه توحید بیش از سایر نقاط باشد، تا آنان که ایمانشان ضعیف و دنباله‌رو شیطان هستند و خدا را فراموش می‌کنند، از اهل ایمان راستین جدا گردند.

اما در این حرم امن، چنان روح توحید حاکم می‌گردد و لطف و رحمت خداوند متبلور می‌شود که شیطان را عاجز می‌کند. به گونه‌ای که از نبی مکرم اسلام (صلی الله علیه و آله) منقول است که: هیچ روزی شیطان کوچک‌تر، خردتر، زبون‌تر و خشمگین‌تر از روز عرفه دیده نشده است.

و این نیست مگر به این جهت که مهربانی و گذشت و آمرزش خدا، گناهان بزرگ را مورد عفو و غفران قرار می‌دهد.از این روست که امام علی (علیه‌السلام) در مضرات ترک حج می‌فرمایند: وَاللّهَ اللّهَ فِی بَیْتِ رَبِّکُمْ، لاَ تُخَلُّوهُ مَا بَقِیتُمْ، فَإنَّهُ إنْ تُرِکَ لَمْ تُنَاظَرُوا.2خدا را، خدا را، درباره خانه پروردگارتان، تا هستید آن را خالی مگذارید؛ زیرا اگر کعبه خلوت شود، مهلت داده نمی‌شوید. نامه 47 نهج‌البلاغه وصیّتنامه بسیار مهمّ حضرت است که ایشان پس از ضربت خوردن از شقی‌ترین مردم، در ماه رمضان سال 40 هـ.ق در بستر شهادت به امام حسن و امام حسین (ع) بیان فرمودند. در جمله فوق که قسمتی از وصیتنامه و سفارش به خانه خدا و حج می‌باشد، امام (ع) از آثار مهمّ ترک حج و تضعیف این مراسم را، از میان رفتن پشتیبان و غلبه دشمن درونی و بیرونی می‌داند.

نتیجه

حج از مهم‌ترین فرائضی است که بر مسلمین قرار داده شده است. ائمه(علیهم‌السلام) به طرق گوناگون بر اهمیت و جایگاه آن تأکید داشته‌اند و در این میان نهج‌البلاغه مستثنا نیست.

کلمات و سخنان فراوانی از مولا علی(علیه‌السلام) در نهج‌البلاغه گزارش شده است که اهمیت و ضرورت این فریضه را در اسلام بیان می‌دارد. ایشان حج را وسیله‌ای برای آزمون بندگی و عبودیت دانسته تا مردم فروتنی و تواضع خویش را بر خداوند سبحان به اثبات رسانند.

اکنون که در هنگامه ایام حج قرار گرفته‌ایم امید حاجیان محترم قدر لحظه لحظه این سفر معنوی را دانسته و ره‌توشه‌ای نیکو برای خود و هم‌وطنانشان به ارمغان آوردند. حجکم مقبول، سعیکم مشکور.

پی‌نوشت‌ها: [1]. نهج‌البلاغه (للصبحی صالح)، ص 45. 2. نهج‌البلاغه (للصبحی صالح)، ص421.

فلسفه حج

 وقتی سخن از فلسفه حج به میان می‎آید اولین چیزی که به ذهن هر مسلمانی خطور می‎کند این است که مانند دیگر عبادات و فرایض در حج نیز هدف اظهار عبودیت و بنده‎گی خداوند متعال است.(۱) در ادای فریضه حج و به جا آوردن اعمال آن مانند احرام و طواف و رمی و سعی؛ انسان مسلمان سر تعظیم و تسلیم به درگاه خداوند فرود می‎آورد و به عبارتی دیگر اطاعت از وی می‎کند.

 اما همان‎گونه که دیگر عبادات نیز فواید دیگری چه از لحاظ جسمی، روحی و یا اخلاقی برای انسان و جامعه‎ای که در آن می‎زید، دارد که بی‎شمارند؛ در ارتباط این فریضه مبارک نیز می‎توان فواید متعددی را برشمرد که هم خود حاجی و هم اجتماع از آن سود می‎برند. اگر چه چنان‎که گفتیم این فواید بی‎شمار است ولی ما در ذیل برخی از آن را به صورت مختصر ذکر کرده‎ایم که یادآوری آن‎ها خالی از لطف نخواهد بود:

الف ـ تأثیر بر اجتماع:

در اسلام فرایض متعددی وجود دارد که بر جمعی بودن آن تأکید شده است و حتی در برخی موارد انجام آن به صورت فردی مقبول و پذیرفته نیست. حج نیز از جمله فرایضی است که به صورت جمعی انجام می‎گیرد و به طور قطع فواید آن در بعد سیاسی اجتماعی اهمیت بیشتری دارد و این اهمیت تا جایی است که امام صادق(ع ) می‎فرماید: دین برپاست مادامی که کعبه برپاست.

در مراسم حج که با احرام آغاز می‎شود، همه با یک لباس متحد‎الشکل که مرکب از دو تکه سفید رنگ است، در کنار یک‎دیگر قرار می‎گیرند و تمام انسان‎ها از جای‎گاه یکسانی برخوردارند و تفاوتی بین فقیر و غنی، خرد و کلان، زن و مرد و حتی بین زاهد و عابد با فردی که گناهان بی‎شماری را مرتکب شده است، وجود ندارد. در حج حتی پیامبر و اولیای الهی در بین جمعیت بوده‎اند و هیچ تفاوتی به ـ صورت عام ـ بین آن‎ها در انجام اعمال نمی‎باشد و آن چه است برابری است و نبودن تفاوت و تبعیض بین انسان‎ها.

از جانبی دیگر چون حجاج از اقصی نقاط جهان در مکه مکرمه به عنوان نقطه پرگار جامعه اسلامی گردهم می‎آیند، حج کانگره‎ای عظیم از مسلمانان است که اوج معنویت و برادری با صفا و صمیمیت و به دور از هر تعلق مادی و وجود امتیازات طبقاتی ایجاد می‎گردد، مسلمانان با حضور در کنار یک‎دیگر از مشکلات هم با خبر شده و با تبادل نظرات راه‎کارهایی را برای حل آن‎ها می‎یابند.

برائت از مشرکین از دیگر مواردی است که به زعم برخی از علمای دین باید در ایام حج توسط حاجیان به انجام برسد که می‎تواند نشانی از وحدت بین آنان و مشت کوبنده‎ای بر دهان همه کسانی باشد که در مخالفت با اسلام بوده و سعی در مقابله با مسلمانان دارند.

به عبارتی دیگر می‎توان مراسم حج را رسانه‎ای دانست که از طریق آن صدای مسلمانان به تمام جهان مخابره می‎گردد و در معنایی وسیع‎تر می‎توان آن را رهگذری به سوی ایجاد وحدت کلمه و هم‎آهنگی از تمام جهات برای ایجاد یک امت واحد اسلامی دانست که هدف نهایی دین اسلام در بعد سیاسی ـ اجتماعی است.

فواید جمعی این فریضه تنها به بعد سیاسی ـ اجتماعی محدود نمی‎گردد و از نظر اقتصادی نیز این ایام زمینه‎ساز ایجاد بازاری از مسلمانان است و مبادلات تجارتی را بین مسلمانان رونق می‎بخشد که این تنها به حاجیان منحصر نبوده و از طریق آنان به تمام ساکنان جهان تسری می‎یابد و می‎تواند تأثیرات بی‎شماری را از نظر اقتصادی بر امت اسلامی داشته باشد.(۲)

ب ـ تأثیر فردی:

فریضه حج اگر چه تأثیرات فراوانی را بر اجتماع می‎گذارد ـ که تعدادی از آن‎ها بر شمرده شد ـ‎، از آن جایی که مشتمل بر اعمال متعددی است، بر فرد نیز تأثیرات به سزایی خواهد داشت که از جمله آن‎ها ایجاد احساس حریت در انسان می‎باشد.

انسان‎ها در زنده‎گی روزمره خود با انواع و اقسام مادیات و لذات دنیوی سر و کار دارند. تقلی و دست و پا زدن برای کسب روزی و تلاش برای رقابت در زنده‎گی اجتماعی اگر چه از نظر اسلام ناپسند نیست و در بسیاری از موارد به خصوص در زمینه تهیه قوت و نفقه اهل و عیال واجب دانسته شده است ولی لحظاتی در زنده‎گی پیش آمده و می‎آید که انسان ناخواسته از ذات و جوهر اصلی خود دور گشته و در نتیجه آن فاصله وی با معبود افزایش می‎یابد و آن زمان است که اسیر و بسته در غل و زنجیرهای نامرئی دنیا، علی‎رغم استفاده از لذات آن از زنده‎گی و دست‎و پا گیری آن به تنگ می‎‎آید. در آن لحظات انسان به دنبال راه گریز می‎باشد تا بتواند خود را از آن وضعیت خلاص کند.

شاید برای رهایی از این وضعیت است که خداوند دستور بستن احرام برای حاجی را می‎دهد تا او با پوشیدن دو جامه ساده و عاری از رنگ و نقش و نگار ـ به جز سفیدی که تأثیر فراوانی بر روح خسته می‎گذارد ـ در صحرای عرفات خود را آماده خلوص برای طاعت حق نموده تنش را از هر پوشاک زینتى و هر زینت و زیور دیگر یا تعلقات دنیایی رها نماید. انسان در آن وضعیت به خود مى‎آید و خود را تنها وابسته و بنده خدای خویش می‎بیند و احساس آرامش از عدم بنده‎گی هر آن چیز دیگری غیر از وی می‎کند.

هفت بار گشتن به دور خانه خدا (کعبه) با لباسی ساده و دلی پاک، آن هم در حالی که قلب انسان در نزدیک‎ترین مکان ممکن نسبت به کعبه قرار دارد، لحظه‎روحانی دیگری است که در آن وقت انسان متوجه می‎گردد که تعلقات او به موهومات و مادیات باعث و علت پس‎مانی‎های او از کاروان انسانیت است و تا لحظه‎ای که پر و بال وى بسته است توان پرواز به سوی معبود برایش متصور نیست.

قربانی کردن در منا که خود به گونه‎ای پاسداشت و یادآور قربانی کردن اسماعیل(ع) توسط حضرت ابراهیم(ع) به دستور پیامبر می‎باشد، گذشت از اموال و هر آن چیزی است که انسان به آن تعلق خاطر دارد و به تعبیر حضرت امام جعفر صادق(ع) حج اکبر. این قربانی کردن گذشته از این که اطاعت از دستور خداوند می‎باشد، تمرینی است بر این که همیشه در راه خداوند از متعلقات خاطر گذشت و نتیجه آن خواهد شد که امام علی بن الحسین(ع) فرموده‎اند: چون حاجی قربانی کند، قربانی او بهای آزادی وی از آتش قیامت است.

دویدن بین صفا و مروه که به تعبیر امام جعفر صادق(ع) «هیچ مکان عبادتی نزد خدا محبوب‎تر از محل سعی نیست»؛ از دیگر اعمالی است که انسان را به خداوند و معبودش نزدیک‎تر می‎نماید. در آن سعی و تلاش است که انسان به هر اندازه که مغرور و خودپسند باشد، سر تسلیم به درگاه الهی فرومی‎آورد و به تعبیر همان امام معصوم(ع) هر گردن‎کش و متکبری در آن جا خوار و ذلیل می‎گردد.

در کل باید گفت چه زیبا آورده‎اند که از قول امام رضا(ع) که درباره فواید حج فرموده‎اند: ورود به‎درگاه پروردگار عزوجل و درخواست افزونى الطاف (مادى و معنوى) از آن درگاه، و بیرون شدن از گناهان گذشته و احساس این‎که اکنون باید عمل را از سر گیرد و خویشتن را براى آینده عمر مهیاتر و آماده‎تر سازد، بر اثر صرف اموال و خسته‎گى بدن و خوددارى از شهوات و لذات (به جهت تمرین به تروک احرام) حالت فداکارى در راه ادای وظائف بنده‎گى به وى دست می‎دهد، به برکت عباداتى که در این عمل انجام می‎گیرد و چهره خضوع و مسکنت و ذلتى که حاجى بر اثر تحمل گرما و سرما به خود مى‎گیرد، به خداوندگار خویش نزدیک می‎شود، و دیگر خدا دوستى و خداترسى که در این راه عاید شخص مى‎گردد، و دیگر برطرف شدن (بیماری‎هاى اخلاقى چون) قساوت قلب و گستاخى به خدا و غفلت از یاد حق تعالى، وى (در نتیجه صفاى باطنى که از این اعمال کسب می‎کند) امید و آرزو را از مخلوق می‎برد و همه امید و آرزویش را به خدا منحصر می‎سازد... و دیگر منافع مادى که به تحرک بازار اقتصاد و رونق خرید و فروش نصیب بازرگانان و کسبه و مستمندان از شرق تا غرب عالم می‎شود اعم از آن‎ها که در حج شرکت کرده و آن‎ها که شرکت ننموده‎اند....(۳)

 

پاورقی:

۱ـ از حضرت محمد(ص) در حدیثی نقل شده است که منظور از وجوب نماز، حج ، طواف و دیگر مناسک بپا داشتن ذکر و یاد خداست.

۲ـ در شرایط کنونی جهان، با وجود مراودات بسیار زیاد در سطح جهان این بعد از حج کمتر مهم جلوه می‎نماید ولی درگذشته از مهم‎ترین بازارهای جهان پس از مراسم حج شکل می‎گرفت که تأثیر فراوانی از نظر اقتصادی در بلاد اسلامی داشت.

۳- بحارالانوار، ج ۶، ص ۹۴.

 

فلسفه‌ی حج به روایت پیامبر عظیم الشان اسلام صلی الله علیه و آله

حج بهترین فرصت و برترین زمان برای نمایش عظمت و اقتدار جامعه توحیدی است. پیامبر (ص)به دستور خداوند در فراخوانی، مسلمانان را به ادای این ودیعه الهی و شناخت فرایض آن دعوت می نمود و بارها در فرمایشهای خود، ارزش و فضیلت حج را بازگو می کرد. آنچه می خوانید گزیده ای از سخنان گرانقدر آن حضرت پیرامون مسأله حج و شناخت فلسفه و آداب آن است. فلسفه حج به طواف پیرامون خانه خدا و بین صفا و مروه و رمی جمرات فرمان داده شد، فقط برای برپایی یاد خدا. برترین اعمال، پس از جهاد از رسول خدا (ص) پرسیدند: کدام یک از کارها با فضیلت تر است؟ حضرت فرمود: ایمان به خدا و پیامبرش. پرسیدند: پس از آن چه؟ فرمود: جهاد در راه خدا. گفتند: پس از آن چه؟ فرمود: حج پذیرفته شده. پیامبر خدا (ص): انفاق در حج، هفتصد برابر انفاق در راه خدا، پاداش دارد. پاداش حج پاداش حج نیکو، جز بهشت نیست. پیامبر خدا (ص): حج گزار هیچ تسبیح و تهلیل و تکبیری نمی گوید، مگر آن که به سبب آن بشارتی به او داده می شود. نتایج پیوسته حج گزاردن پیامبر خدا (ص): زیاد به حج و عمره رفتن، از تنگدستی جلوگیری می کند. هرکس در حال احرام بمیرد، لبیک گوی برانگیخته می شود. باریافته باری تعالی باریافتگان درگاه الهی سه گروهند: رزمنده، حج گزار و به جای آورنده عمره.  میهمان خدا حاجیان و عمره گزاران، میهمانان خدایند. خداوند، دعوتشان کرده، پاسخ گفته اند. آنان هم از خدا درخواست کرده اند، عطایشان کرده است. آثار حج به حج خانه خدا بروید؛ زیرا حج، گناه را می شوید، همچنان که آب، چرک را. پیوسته حج و عمره بگزارید ؛ زیرا این دو، فقر و گناهان را از بین می برند، آن گونه که کوره آهنگری، زنگار آهن را می زداید. بی نیازی حج کنید، هرگز نیازمند نمی شوید. حجر الاسود حجر، دست خدا در زمین است. هر که دست خود را بر آن بکشد، با خدا بیعت کرده که نافرمانی اش نکند. پاکیزگی ره توشه هرکس خود را برای سفر آماده کند و در وسایلش ]حتی [پرچم حرامی باشد، خداوند، حجش را نمی پذیرد. نشانه قبولی نشانه قبولی حج، آن است که بنده، گناهانی را که مرتکب می شده است، ترک کند. ثواب لبیک گویی هیچ حج گزاری نیست که روز را، به لبیک گفتن به سر آورد، مگر آن که همراه غروب خورشید، گناهانش پنهان می شود. کسی که یک روز تا غروب آفتاب، لبیک بگوید، گناهانش از بین می رود و همچون زمانی می شود که مادرش او را به دنیا آورده است. فضیلت طواف خداوند، به طواف کنندگان افتخار می کند. هرکس هفت بار، خانه خدا را طواف کند و آن را بشمارد، برای هرگامش حسنه ای نوشته می شود و گناهی از او محو می گردد و یک درجه بر او افزوده می شود. پاداش سعی حج گزار وقتی بین صفا و مروه سعی کند، از گناهانش بیرون می آید. اهمیت عرفات برخی از گناهان، جز در عرفات، بخشوده نمی شود. پاداش جمرات سنگ زدن به جمره ها، ذخیره روز قیامت است. حج گزار، وقتی بر جمره ها سنگ بزند، از گناهانش بیرون می آید. فلسفه قربانی قربانی برای آن واجب شده است که بینوایان، از گوشت به وسعت و نوا برسند (از گوشت سیر شوند)، پس به آنان بخورانید. هشدار نسبت به ترک حج (از وصیتهای پیامبر خدا (ص) به علی (ع)): یا علی !ترک کننده حج، در حال استطاعت، کافر است. خدای متعال می فرماید: برای خداست بر عهده مردم حج خانه خدا، برای کسی که راهی به آن داشته باشد (و بتواند) و هر کس کفر ورزد، خداوند از جهانیان بی نیاز است؟.

فلسفه‌ی حج از دیدگاه امام رضاعلیه السلام

دین به عنوان یک اصل ثابت و غیر قابل انکار در زندگی بشر نقش مهمی را بر عهده دارد و اهمیت آن بر کسی پوشیده نیست. اما اینکه چه مفاهیمی در قالب یک شریعت عهده دار هدایت انسان است و از زبان چه کسی و با چه مضمونی ارایه شده، سؤالی است که انسان همواره در پی کشف آن بوده است.

هماهنگی تعالیم الهی اسلام با فطرت انسان از ویژگی هایی است که باعث تمایز آن از سایر ادیان و موجب گرایش اندیشه های پاک و حقیقت جو شده است که این نشانه جاودانه و جهانی بودن این شریعت مقدس می باشد. بنابراین بر خداوند حکیم است تا برای دوام این اصل ثابت در زندگی بشر و تداوم موافقت احکام و دستورات آن با فطرت انسان، برنامه هایی تدوین کند که در هر عصری و با وجود هر گونه شرایط زمانی علاوه بر موافقت با فطرت الهی انسان، به نیازهای روحی، جسمی، فردی و اجتماعی او پاسخ دهد.

در این راستا «حج» به عنوان سند گویا و جنبش حرکت آفرین اسلام مایه دوام دین و ایجاد روحیه جمعی بین مسلمانانی است که به لحاظ پراکندگی جمعیتی در نقاط مختلف و گستردگی جغرافیایی کشور اسلامی از یکدیگر فاصله گرفته اند. علاوه براین از آنجا که حج ریشه در اصول اعتقادی و فکری مسلمین دارد باعث استحکام پایه های اخلاقی در فرد فرد مسلمین می شود که می توان از آن به عنوان نهضت خودسازی در اسلام یاد کرد، از طرف دیگر «حج» باعث اصلاح اخلاق اجتماعی و تثبیت اخلاق اسلامی در جامعه می شود.

 * علت وجوب حج

اهمیت این عبادت الهی در آن جاست که آیات متعددی از قرآن کریم وجوب و فلسفه حج را برای مسلمین تبیین کرده و روایات فراوانی از پیشوایان معصوم(ع) در تثبیت این اندیشه قرآنی وارد شده است که خداوند در سوره آل عمران می فرماید:

«و بر مردم، حج و زیارت آن خانه واجب است، بر هر کسی که توانایی یافته و بر آن راه یابد و هر که کافر شود تنها در خود زیان رسانده است»1

همچنین پیامبرعظیم الشأن اسلام(ص) درباره مقصود از وجوب حج فرموده اند:

«منظور از وجوب حج و طواف و دیگر مناسک به پا داشتن ذکر و یاد خداست»2

امام رضا(ع) نیز در این باره می فرمایند:

«ای مکلف به تکلیف حج، خدایت مورد رحمت قرار دهد، به تو هشدار می دهم که حج فریضه ای از فرایض خداوند جلیل و عزیز است و بر آن که دارای استطاعت می باشد واجب است. و این وجوب در تمام عمر انسان یکباراست و خداوند بر انجام دهنده آن وعده بهشت و گذشت از گناهان داده است و در قرآن مجید که سند تمام حقایق است، روی گردان از این واجب عظیم و فریضه بزرگ را کافر نامیده و به تارک آن وعده آتش قیامت داده، پس ما از آن آتش به حق پناه می بریم»3

 * استطاعت شرط وجوب حج

در حدیث شریف حضرت رضا(ع) که در تفسیر آیه مذکور بیان شده است، سخن از شرایط استطاعت به میان آمده است که دلیل بر وجوب حج می باشد.

استطاعت همان توانایی مالی برای حج است و بر هر مسلمانی واجب است که در صورت استطاعت مالی به حج برود، به علاوه از حضرت صادق(ع) روایت شده است که: «تا کعبه برپاست، دین نیز پایدار است.»4 با توجه به نقش مهم حج در حفظ دین و نیز با اهتمام به این امر که پیامبر اسلام(ص) حفظ دین را برهر مسلمانی واجب دانسته اند، نوعی دیگر از استطاعت که ثمره سفر حج است قابل بررسی است و آن استطاعت اجتماعی می باشد.

بنابراین بر مسلمانان واجب است که در صورت توانایی مالی با شرکت در کنگره عظیم حج که مظهر وحدت، انسجام و قدرت امت اسلامی است، استقلال و عدم وابستگی به بیگانگان را برای جامعه مسلمین به ارمغان آورند.

 معارف و علل تشریع حج در اندیشه حضرت رضا(ع)

علی بن موسی الرضا(ع) درباره فلسفه و علل تشریع حج خطاب به فضل بن شاذان می فرمایند: «حج به سوی خدا رفتن و در پیشگاه باری تعالی حاضر شدن است»5

حج باطنی که مقصود از زیارت است باعث بروز تحولات اساسی در زائر می شود چرا که مناسک حج سمبلی از مناسک اسلامی است و باعث ایجاد روحیه تقوی در افراد و تربیت نفس می شود.

هدف از آفرینش انسان، معرفت خداست و انسان زمانی به این معرفت دست می یابدکه بوسیله عبادت به تربیت نفس خود بپردازد و حج مشتمل بر تمام نتایجی است که از سایر عبادات چون نماز و روزه حاصل می شود بنابراین در معرفت انسان نسبت به خدا اثری بنیادین دارد.

 *کمال طلبی

در ادامه آن حدیث شریف حضرت رضا(ع) سر عظیم حج را این چنین بیان می دارند:«حج زیادت طلبی و کمال خواهی است.»

کمال طلبی در انسان از فطریات مسلم و غیر قابل انکار است و آنچه در مراسم پرفیض حج به ندای فطرت انسان پاسخ می دهد، حرکت انسان بر اساس معرفت الهی به سوی کمال مطلق است.

* حج؛ آغاز حرکتی نو در زندگی

امام رضا(ع) فلسفه مناسک و اعمالی که در حج وارد شده را نشان از تحولی می دانند که حج در روح انسان به جای می گذارد و آن ابراز پشیمانی از گذشته و بازگشت به خویشتن است، رجعتی که باعث شروعی نو و هدفمند و جبران کننده خسارتهای گذشته است.

حج، از گذشته تاریک و پر گناه خارج شدن و از آنچه در گذشته انجام شده، توبه کردن است و برای آینده کار خوب و نیک را از نو آغاز کردن.(۶)

* حج؛ تمرین خودسازی

علی بن موسی الرضا(ع) در این رابطه معتقدند که: در حج بدن را به سختی انداختن، از زن و فرزند دور شدن و جان را از هواهای نفسانی و شهوات منع کردن است.(۷)

* راهی برای ادای حقوق اجتماعی

امام هشتم(ع) در ادامه می فرمایند: حج وسیله ای برای خارج کردن و جداسازی داراییها از یکدیگر و پرداختن حقوق فقرا و مستمندان است.

ادای حقوق مستمندان از راه پرداخت خمس و زکات اموال و لزوم جداسازی اموال قبل از سفر حج علاوه بر انجام واجب الهی باعث می شود تا انسان متوجه اطرافیان خود بوده و حقوقی که خداوند بر عهده او نهاده انجام دهد.

این فراز از پیام حضرت رضا(ع) به زائران کعبه، بعد اجتماعی و لزوم توجه به سایر افراد را یادآور می شود و این ویژگی را که حاجیان از نقاط مختلف برای همدلی در نقطه ای جمع می شوند روشن تر و لزوم فریاد رسی به مسلمانان را دو چندان ساخته و حس انترناسیونالیستی اسلامی را در مسلمین بارور می سازد. رشد این ویژگی در زائران، زمینه ساز وحدت اسلامی و حاکی از بلوغ اجتماعی مسلمین است.

 

پی نوشت ها:

۱- آل عمران/۹۷

۲- جامع العادات/ ج۲/ص۳۲۲

۳- بحارالانوار/ ج۹۶/ص۱۱

۴- وسائل الشیعه/ج۸/ ص۱۴/ حدیث ۵

۵- عیون اخبار الرضا/ باب ۳۴، نیز با همین مضمون روایتی از حضرت رضا(ع) در عیون اخبار الرضا(ع) ج۲ ص۱۷۴ خطاب به محمد بن سنان وارد شده است.

۶- همان ۷- همان ۸- همان

فلسفه حج ابراهیمی از منظر آیت اله جوادی آملی

فلسفه حج ابراهیمی از منظر آیت الله جوادی آملی

در کنار "کعبه گِل"، آن "کعبه دِل" که اصل ولایت و رهبری است، محفوظ است و حجی که رهبری در آن حضور و ظهور ندارد، ناقص است.

حج از آن نظر که یک امر عبادی سیاسی است، آثار سیاسی در آن به خوبی ظاهر است چنان که آثار عبادی نیز در این سیاست به خوبی بارز است. ذات اقدس اله کعبه مراسم حج را هم مظهر جمال خود قرار داد، هم محور جلال خویش یعنی در زیارت خانه خدا هم آثار تهذیب و تزکیه مشهود است و هم نشانه تبرّی از شرک و مشرکان.

تولّیِ عبادی حج، نشانه جمال خداست و تبرّی سیاسی آن نمونه جلال حق می‌باشد. همچنین روایاتی که از معصومین (ع) رسیده است به این دو بخش "جمال" و "جلال" (تولّی و تبری) اشاره کرده است.

در بیان نورانی امیر بیان، حضرت علیّ بن ابی طالب (ع) آمده است که: "زیارهُٔ بیتِ الله أمنٌ من عذابِ جهنّمَ".

همچنین حضرتش فرمود: ذات اقدس اله، حج را محور تواضع و فروتنی بندگان خاصّ خود قرار داد: "جعله سبحانه علامهًٔ لتواضعهم لعظمته و إذعانهم لعزّته و اختار مِن خلقه سُمّاعاً أجابوا إلیه دعوتَه و صَدّقوا کلمتَه و وقفوا مواقفَ أنبیائه و تشبّهوا بملائکته المُطیفینَ بعرشه ... و کَتَبَ علیکم وِفادته" فقال سبحانه: "و لله علی الناس حجُ البیت مَن استطاع ‌إلیه سبیلاً"

یعنی ذات اقدس اله بار یافتن به حرم امن خود را نشانه فروتنی بندگان خود قرار داد و از بین بندگان، انسان‌های شنوا و مطیع را انتخاب کرد که به جای انبیا می‌ایستند و همانند فرشتگان دور عرش خدا طواف می‌کنند؛ همان طوری که فرشتگان، حافّین حول عرش‌اند، زایران بیت الله نیز طایفان حول کعبه و بیت خدا هستند و همان طوری که انبیا منادیان حقّ‌اند و فرشتگان منادیان رحمت، زایران و مهمانان بیت‌الله نیز کاری که انبیا و فرشتگان می‌کنند در حج انجام می‌دهند.

برای اینکه این سنّت ابراهیمی در میان انبیای ابراهیمی (ع) زنده بماند از ساده‌ترین قرارها تا مهم‌ترین قراردادها را در موقع حج به نام حج تنظیم می‌کردند به طور مثلال وقتی جریان اجاره و استیجار موسی و شعیب (ع) مطرح است، می‌بینیم سخن از نامگذاری "حج" طرح می‌شود.

شعیب به موسی (ع) می‌فرماید: "علی أَن تَأجُرَنی ثَمانِیَ حِجَجٍ". هشت "سال" را به صورت هشت "حج" یاد کردند. نفرمود: تو اجیر من باشی، مدّت اجاره هشت سال است، بلکه فرمود: "مدّت اجاره هشت حج است چون سالی یک بار گزارده می‌شود و هر حجّتی نشانه یک سال است از این رو هشت حج یعنی هشت سال. این ساده‌ترین قراردادی است که با نام حجّ و زیارت همراه است.

وقتی موسای کلیم (ع) به مقام والای نبوّت بار یافت، خداوند سبحان می‌خواست بهترین و مهم‌ترین قرارها را با پیامبر خود تنظیم کند زیرا انتخاب مدّت قرار به عهده متکلّم است نه بر عهده کلیم خدا. ذات اقدس اله به موسای کلیم (ع) فرمود: تو مهمان چهل شبه من می‌باشی امّا در مراسم حجّ: "و واعَدنا موسی ثلاثین لیلهًٔ و أتمّمناها بعشرٍ فَتَمَّ میقاتُ رَبّه أربعین لیلهًٔ". این قرار اربعین از آغاز ذیقعده شروع شد و تا دهم ذیحجه به طول انجامید که مهم‌ترین مراسم حج و زیارت در این اربعین است و بهترین فرصت برای چلّه‌گیری همین چهل روز می‌باشد.

در تعبیرات دینی آمده است که موسای کلیم (ع) در آن اربعین نه غذایی میل کرد و نه آبی نوشید بلکه شوق لقای حق در این اربعین او را تغذیه کرد و محصول این چلّه‌گیری او نیز دریافت تورات در عشر ذیحجّه یعنی پایان این اربعین بود. این عبارت از برجسته‌ترین قرارهایی است که بین خلق (موسی) و خالق است و آن نیز ساده‌ترین قرادادهایی که بین دو مخلوق (شعیب و موسی) است.

آنچه در تورات درباره مأموریّت موسای کلیم (ع) در نورانی کردن مردم آمده در قرآن کریم نیز وارد شده است و مسئله حج و ساختن کعبه و همچنین مسئله بلد امین و سایر مسایل که به فقه سیاسی حج برمی‌گردد در همین بخش از قرآن کریم مطرح شده است.

خداوند سبحان درباره رسالت موسی (ع) می‌فرماید: "و لقد ارسلنا موسی بایاتنا أن أخرج قومَک من الظّلمات إلی النّور و ذَکّرهُم بأیّام الله إنّ فی ذلک لایاتٍ لکلّ صبّارٍ شکورٍ". ما به موسی کلیم (ع) پیام فرستادیم که مردم خود را نورانی کن و برای این کار، امت خود را به ایام خدا متذکر کن. وظیفه مردمی که بخواهند نورانی شوند، صبار و شکور بودن است. در بعضی از مسایل، صبر و شکر کافی است ولی برای تأسیس یک حکومت نور، صابر و شکیبا بودن کافی نیست بلکه باید صبار و شکور بود: "إنّ فی ذلک لایات لکلّ صبارٍ شکورٍ" پس این موهبت یعنی "تورات" در مراسم حج، نصیب کلیم حق (ع) شد.

دو روایت از حضرت نبی اکرم (ص) رسیده است که فرمود: "ما من أیامٍ أزکی عندالله سبحانه و تعالی و لاأعظم أجراً من خیر فی عشر الأضحی". هیچ زمانی به عظمت دهه اول ذیحجه و ازکی از آن نمی‌باشد. در حدیث دوم که بالاتر از حدیث اول است، چنین آمده است: "ما من أیام العمل الصالح فیها أحب الی الله عزوجل من أیام العشر". کلمه "احب" در اینجا پربارتر از "ازکی" و "اعظم" است.

سرّ اینکه عارف بزرگوار، مرحوم میرزا جواد ملکی تبریزی (قدس‌سره) این حدیث را مهم‌تر از حدیث اول می‌داند این است که در حدیث دوم سخن از "محبت" است نه "عظمت". در هر دو روایت از حضرت نبی اکرم (ص) پرسیدند که حتی جهاد در راه خدا نیز به اندازه اعمال دهه اول ذیحجه محبوب خدا نیست؟
فرمود: نه، حتی جهاد در راه خدا به اندازه اعمال دهه اول نیست. لیکن برای اینکه مسئله را روشن کند تا شنونده بین "جهاد" و "شهادت" فرق بگذارد، فرمود: جهاد یک عمل است، شهادت و ایثار مال، عملی دیگر. هر که به جبهه رفت، فضیلت ایام عشر ذی‌الحجه را ندارد، مگر آن مجاهدی که با نثار جان و ایثار مال برود و برنگردد که او حساب دیگری دارد: "إلا رجل خرج بنفسه و ماله فلم یرجع بشیءٍ من ذلک".

چنین مجاهدی در هر زمان به شهادت برسد به آن زمان و تاریخ فخر می‌دهد و در هر زمین بیارَمَد به آن سرزمین شرف می‌بخشد. اینکه در فرهنگ ما گفته‌اند: زیارت وارث و عاشورا به طور مکرر تلاوت کنید، برای آن است که در مضمون آنها آمده است که سرزمین شهادت، سرزمین طیب است: "طبتُم و طابَت الارضُ التی فیها دُفتُم". حساب شهید و شهادت چیز دیگری است اما جهاد، عملی است که ممکن است مجاهد در آن به شهادت برسد و ممکن است شهید نشود، لیکن اگر جهاد او به شهادت منتهی شد، چیزی همتای آن نخواهد بود: "لایعدلها و لایُعادلها شیء". شهید، هم روزگار و زمان و زمانه خود و هم سرزمین خویش را مرهون خون خود می‌کند.

صغرای قیاس (چنانچه گذشت) در زیارت وارث و کبرای قیاس در قرآن کریم آمده است که: "والبلدُ الطّیّبُ یخرُجُ نباتُه بإذن ربّه". سرزمینی که طیب باشد، میوه آن به نام ذات اقدس اله شکوفا می‌شود و آثار میوه آن به دیگران می‌رسد.

حال این سئوال مطرح است که: آیا تنها مسئله عبادی حج است که حتی از جهاد منهای شهادت بالاتر است یا آن بار سیاسی که در حج تعبیه شده، او را این گونه گرانبار کرده است؟ برای رسیدن به پاسخ این سئوال بنگرید و ببینید در ماه ذیقعده و ذیحجه چه حادثه‌ای رخ داده است.

۱) مهم‌ترین حادثه‌ای که در ذیقعده رخ داد، ساختار و بنای کعبه است. در روز ۲۵ ذیقعده سخن از "دَحوُالارض" و پیدایش سرزمینی که زیربنای حرم خداست.

۲) در دهه ذیحجه مهم‌ترین حادثه تاریخی که رخ دارد، نزول سوره برائت و ابلاغ تبری به دست امیر تبری، حضرت علی بن ابی طالب (ع) است. در مراسم حج بود که سوره مبارکه تبری با دستور برائت از شرک و مشرکین آمد: "و أذانٌ من الله و رسوله إلی الناس یوم الحج الاکبر أنّ الله بریءٌ من المشرکین و رسوله" و اعلانی است از خدا و رسولش به سوی مردم در روز حج اکبر، که خدا و نیز رسولش از مشرکان بیزار است.

دیگران فکر می‌کردند که این سوره می‌تواند به وسیله صاحبان سقیفه قرائت شود، ولی همان وحیی که تبری را آورد، دستور ابلاغ آن را نیز چنین صادر کرد که: "لا یؤدیها إلا أنت أو رجلٌ منک". این تبری را باید یک انسانی که مظهر تولی و تبری است، ابلاغ کند و ای پیامبر! آن شخص باید خود تو و یا کسی که جای تو و همتای تو است، باشد از این رو وجود مبارک امیرمؤمنان علی بن ابی طالب (ع) که نفس رسول اکرم است: "و انفسنا و انفسکم"، عهده‌دار تبلیغ سوره تبری از مشرکین شد.

این حوادث نشان می‌دهد که زمان حج از جهات یاد شده فضیلت دارد؛ چون هر زمانی را متضمن آن "شرف" می‌دهد و هر مکانی را متکن آن "فخر" می‌بخشد؛ و گرنه در گوهره زمان، فرقی بین اجزایش و در جوهره زمین فرقی بین ابعاضش نیست.
اکنون روشن شد که چرا حج چنین پایگاه عمیقی دارد و چرا همه انبیا سعی می‌کردند که پیام خود را از کنار کعبه به گوش جهانیان برسانند. اگر حج فقط جنبه عبادی و تقرب محض داشت و در گشتن صرف در اطراف احجار خلاصه می‌شد، این عمل در جاهلیت نیز بود که با یک تفاوت کوتاهی در اسلام ظهور کرد.

بنابراین اساس و روح حج چیز دیگری است. حضرت امام باقر (ع) که مظهر علم ذات اقدس اله و باقر علوم‌الاولین و الاخرین است، وقتی به مکه مشرف شد، دید مردمی کنار کعبه طواف می‌کنند، فرمود: "هکذا کانوا یطوفون فی الجاهلیهٔ". در جاهلیت نیز این چنین اشواط سبعه داشتند و دور این کعبه می‌گشتند و اسلام نیامده است تا همان سنت جاهلی را ادامه دهد: "إنما أمروا أن یطفوا بها ثم ینفروا الینا فیعلمونا بولایتهم و مودتهم و یعرضوا علینا نصرتهم"، ثم قرأ قوله سبحانه و تعالی: "فاجعل أفئدهٔ من الناس تهوی الیهم". فرمود: دور این سنگ های بی اثر گشتن در جاهلیت نیز رایج بود.

این تعبیر که: "احجاز کعبه سود و زیانی نمی‌رساند" به طور مکرر در بیانات اهل بیت (ع) آمده است تا زایران کعبه بدانند که در کنار "کعبهٔ گِل"، آن "کعبهٔ دِل" که اصل ولایت و رهبری است، محفوظ است.

در کتاب قیم نهج‌البلاغه آمده است که: "ألا ترون ان الله سبحانه و تعالی اختبر الاولین من لدن آدم الی الاخرین من هذا العالم باحجار لا تضر و لا تنفع و لا تبصر و لا تسمع فجعلها بیته الحرام الذی جعله للناس قیاماً".

خداوند با این سنگ ها، که تقرب و تبعّد آن ها را سود و زیانی نیست، مردم را امتحان کرده است. بوسیدن احجار کعبه برای آن نیست که این حجر سود و زیانی دارد. حضرت امام باقر (ع) فرمود: مردم موظف‌اند که اطراف این سنگ ها بگردند اما بعد از طواف، به بارگاه ولای ما بار یابند و مودت و نصرت و آمادگی خود و "حضور الحاضر و قیام الحجهٔ بوجود الناصر" را بر ما عرضه کنند، آنگاه حضرت این آیه کریمه را قرائت فرمود: "فاجعل أفئدهًٔ من الناس تهوی الیهم". یعنی پروردگارا! دل های گروهی از مردم را به فرزندان من مشتاق کن.

این آیه در قبال سوره کریمه حج، دو پیام دارد یعنی مردم که از نقاط دور و نزدیک به حرم خدا مشرف می‌شوند، موظف‌‌اند دو کار را انجام دهند: اول اینکه با بدن، دور آن سنگ هایی که "لاتضر و لاتنفع" است، بگردند و دوم اینکه با جان، گردِ حرم وِلای اهل بیت و رهبری علی و اولاد او (ع) طواف کنند. خدای سبحان پیام اول را که بدان مردم کار دارد به عهده ابراهیم خلیل (ع) گذاشته و فرمود: تو اعلان کن، مردم می‌آیند: "و أذّن فی الناس بالحج یأتوک رجالاً و علی کل ضامر یأتین من کل فج عمیق".

اما وقتی مردم با جان بیایند تا وِلای خود را با اهل بیت (ع) عرضه کنند و آمادگی خود را برای فداکاری و نثار جان و ایثار مال ارائه دهند، "حضور الحاضر و قیام الحجه بوجود الناصر" محقق می‌شود که ابراهیم خلیل (ع) آن کار را از خدای سبحان چنین درخواست نمود، فرمود: پروردگارا! تسخیر دل های مردم که به اطراف کعبه دل بگردند، به عهده تو است.
حضرت امام باقر (ع) فرمود: این طواف صوری بی‌روح در جاهلیت نیز بود، اشواط سبعه و قربانی سابقه داشت: "هکذا کانوا یطوفون فی‌الجاهلیهٔ"، و اسلام آمد تا به مردم بگوید که گذشته از طواف کنار کعبه سنگ و گلی که "لاتضر و لاتنفع"، آمدن به حضور امام و عرض نصرت کردن، متمم حج است.

طبق بیان نورانی حضرت امام باقر (ع) حجی که رهبری در آن حضور و ظهور ندارد، ناقص است: "مِن تمام الحج لقاء الامام". البته این شامل همه عبادات بوده و اختصاصی به حج ندارد و به عنوان تمثیل است، نه تعیین؛ یعنی نه تنها "من تمام الحج لقاء الامام"، بلکه "من تمام الصلاه لقاء الامام"، همچنین "من تمام الصیام لقاء الامام"، چه اینکه "من تمام الزکاه لقاء الامام" و در پایان حدیث "بنی الاسلام علی خمسه أشیاء: علی الصلاه و الزکاه و الحج و الصوم والولایه"، سخن از "ولایت" است که با کلمه "والی" از آن تعبیر شده: "و الوالی هو الدلیل علیهن".

این سخن حضرت امام باقر (ع) که: "من تمام الحج لقاء الامام"، از آیه کریمه "الیوم أکملت لکم دینکم و أتممت علیکم نعمتی و رضیت لکم الاسلام دینا" که در حجه‌الوداع نازل شده، الهام و مدد گرفته است.

خداوند سبحان، اسلام همراه با ولایت و رهبری را برای ما پسندیده است. دین خداپسند، دینی است که با "کمال نعمت" و "تمام ولایت" آمیخته باشد پس نه تنها "من تمام الحج لقاء الامام"، بلکه "مَن تمام الاسلام لقاء الامام"

 

آنچه حجاج باید بدانند 1

سرپرست حجاج ایرانی :

هیچ یک از فرائض دینی مسلمانان زیبائی ها و جلوه های دینی مناسک حج را ندارد

حجت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر که امروزدرهمایش توجیهی زائران حج تمتع استان تهران سخن می گفت فلسفه حج سراسرازمعنویت را نزدیکی به خدا دانست و ابراز امیدواری کرد زائران با زدودن تیرگی ها از دل ، با الگوی مشخص و مطمئن به میهن اسلامی بازگشته و درادامه زندگی شان از این الگو پیروی کنند.

به گزارش پایگاه اطلاع رسانی سازمان حج و زیارت ، نماینده ولی فقیه درامورحج و زیارت درجمع زائران اعزامی استان تهران گفت: هیچ یک از فرائض دینی مسلمانان زیبائی ها و جلوه های دینی مناسک حج را ندارد.

سرپرست حجاج ایرانی با اشاره به اینکه معنویت ، بصیرت و همدلی اسلامی بعنوان شعار مراسم حج تمتع امسال انتخاب شده است از زائران کشورمان خواست که درمسیر تحقق یافتن این شعار گام بردارند.

حجت الاسلام والمسلمین سید علی قاضی عسکر که امروزدرهمایش توجیهی زائران حج تمتع استان تهران سخن می گفت فلسفه حج سراسرازمعنویت را نزدیکی به خدا دانست و ابراز امید واری کرد زائران با زدودن تیرگی ها از دل ، با الگوی مشخص و مطمئن به میهن اسلامی بازگشته و درادامه زندگی شان از این الگو پیروی کنند.

سرپرست حجاج ایرانی با اشاره به اینکه مدینه منوره و مکه مکرمه پر از جلوه های روحانی است افزود دراین میهمانی ، خداوند میزبان زائران است و همه خوبی ها را به انسان هدیه می دهد و زمینه را برای تحول روحی و اخلاقی مردم فراهم می کند.

حجت الاسلام و المسلمین قاضی عسکر اهمیت حضور هرچه گسترده تر زائران ایرانی در اماکن متبرکه در مدینه ، مکه و مشعرالحرام را یاد آور شد و گفت در این اماکن ، جلوه ها و فیوضات رحمانی حق به قلب زائر نازل می گردد تا وی سیراب شود.

نماینده ولی فقیه درامورحج و زیارت به زائران توصیه کرد فرصت حضور در نمازهای جماعت را در مسجد النبی و مسجد الحرام از دست ندهند و حتی المقدور هیچ نمازی را درهتل ها نخوانند.

حجت الاسلام والمسلمین قاضی عسکر گفت ثواب نمازهایی را که دراین اماکن مقدسه به جماعت خوانده می شود جز خدا کسی نمی داند.

سرپرست حجاج ایرانی ثواب قرائت و تدبر در قرآن درمکه مکرمه را بی نهایت ذکر کرد و افزود وقتی که قرآن می خوانیم خدا با ما سخن می گوید و زمانی که دعا می خوانیم با بهترین کلمات و محتوا با خدا حرف می زنیم.

ایشان به زائران توصیه کرد در سرزمین حرمین شریفین با قرائت مضامین عالی وزیبای ادعیه عرفه ، کمیل وابوحمزه ثمالی ومناجات شعبانیه از فیوضات ربانی هرچه بیشتر بهره ببرند.

سرپرست حجاج ایرانی با اشاره به اینکه زائران درسفرحج باحضور دراماکن مختلف در مکه و مدینه با تاریخ اسلام آشنا می شوند خطاب به آنان اظهار داشت این فرصت بی بدیل را از دست ندهید ، یک ماه بطور کامل در اختیار خدا باشید و صداهای نفسانی را کنار بگذارید و با عشق به باریتعالی زندگی کنید. عاشقانه مناسک حج را بجای آورید و با بهره برداری خوب از این سفر، خود را برای همه عمر بیمه نمایید.

نماینده ولی فقیه درامورحج و زیارت فتنه ها و آشوب هایی که جهان اسلام را دربرگرفته است یاد آورشد و خاطر نشان کرد حجاج ایرانی این فتنه ها را می شناسند و حواس شان جمع است و می دانند که دردنیا چه خبر است و فتنه ها چیست.

حجت الاسلام والمسلمین قاضی عسکر برلزوم دوری از جهالت و کارهای حرام درمراسم حج تاکید کرد وافزود امام راحل و مقام معظم رهبری پیشگامان طرح تقریب مذاهب هستند وهدف ما درحج ، همدلی بین مسلمین و وحدت مسلمانان است.

ایشان اضافه کرد برخی رسانه های مغرض علیه ما تبلیغ می کنند تا روی افراد جاهل تاثیر بگذارند ، برای مقابله با این توطئه باید وحدت را به نمایش بگذارید و وارد مباحث اختلافی و حساسیت برانگیزنشوید. به اقامه نمازاول وقت و خواندن قرآن مقید باشید و از نکاتی که ممکن است به بروز اختلاف و ناراحتی منجرشود دوری کنید.

نماینده ولی فقیه در امور حج و زیارت سفر حج را سفری تربیتی و اخلاقی توصیف کرد و از زائران خواست درکنارهمسفران شان اخلاق اسلامی را به نمایش گذاشته و به یکدیگر کمک کنند.

سرپرست حجاج ایرانی درپایان سخنان خود بخشی از اقدامات صورت گرفته برای خدمت رسانی هرچه بهتر به زائران را برشمرد و با اشاره به اینکه تاکنون روادید پنج هزار زائربیت الله الحرام صادرشده است گفت درحج امسال هیچ مشکلی نداریم و همه چیز برای بهره برداری زائران آماده است.

درهمایش آموزشی توجیهی زائران حج تمتع استان تهران همچین آقای حمید محمدی معاون حج ، عمره و عتبات سازمان حج و زیارت و حجت الاسلام رحمانی مدیر حج و زیارت استان تهران تلاش های صورت درحوزه اجرا برای ارائه خدمات به زائران دربخش های اسکان ، حمل و نقل ، تغذیه و تدارکات ، امداد و پزشکی را بیان کردند .

دراین همایش یک روزه که در استادیوم سرپوشیده دوازده هزارنفری آزادی برگزارگردید مناسک حج تمتع با توضیحات حجت الاسلام والمسلمین دکتر مظلومی معاون امورفرهنگی بعثه مقام معظم رهبری به صورت نمادین به زائران استان تهران آموزش داده شد.

استفاده از دستبند الکترونیک در حج

اجرای طرح استفاده حجاج از دستبند الکترونیک

عربستان سعودی طرح ارائه دستبندهای الکترونیک را برای حجاج به اجرا می گذارد.

روزنامه الوطن روز گذشته نوشت: وزارت حج عربستان به زودی طرح استفاده زائران از دستبندهای الکترونیک را به اجرا می گذارد. این دستبندهای ضد آب، تراشه ای دارد که اطلاعات زائران، نشانی محل اقامت و سوابق پزشکی آنها در آن ذخیره می شود. وزارت حج عربستان با بازخوانی اطلاعات این تراشه می تواند به اطلاعات حجاج دسترسی پیدا کند. این دستبندها همچنین مجهز به سامانه موقعیت یاب جهانی (GPS)، اطلاع رسانی اوقات شرعی، مراحل حج عمره و تمتع و قطب نما برای تعیین قبله مجهز است.

یک منبع دولتی اعلام کرد وزرای حج و کشور مطالعات اولیه روی این طرح را به پایان رسانده اند. این طرح در حال حاضر برای تامین بودجه به وزارت دارایی ارسال شده است. پس از تصویب وزارت دارایی و مقامات بالاتر، وزارت حج آن را اجرا خواهد کرد.